Канада фуқаролигига эга, лекин Россияни ватан деб биладиган Артур Бетербиевни Хабиб билан адаштириб юборишади!

Артур Бетербиев Олимпиадада Россия байроғи остида жанг қилган (у ерда 2012 йилда Александр Усикка ютқазган), аммо Канадада профессионал карьерасини қурган ва Канада фуқаролигини олган.

У Канадага қандай етиб борди? Монреалдаги ҳаёт қандай? Кўчиб ўтиш унинг фаолиятига қандай таъсир қилди?

Шартнома бўйича Канадага кўчиб ўтиш шарт: Бетербиев 10 йилдан бери у ерда яшайди, аммо фаолиятини тугатгандан сўнг у Россияга қайтмоқчи

Артур Бетербиев Хасавюртда туғилган, аммо 2013 йилда Канадага кўчиб ўтган. Кейин у профессионал фаолиятини бошлади. Рус нашрига берган интервьюсида Бетербиев ўша пайтда унга Германия, АҚШ ва Канададан ҳамкорлик таклифлари бўлганини айтди: «Канадаликлар қатъиятлироқ бўлиб, келиб, бироз яшаб кўришни сўрашди». У рози бўлди.

«Мен у ерга бордим, уч ой яшадим, машғулот ўтадим. Ҳозир мен билан бўлган мураббий Марк Ремзи бир қанча синовларни ўтказди ва мени вазнимдаги кучли ўнталикка кирган боксчилар билан спаррингга қўйди. Жан Паскал, Элейдер Альварес бор эди - мен шу йигитлардан бошладим.

Жараёнлар менга ёқди. Бу 2013 йил эди, мураббий мени 2007 йил - Чикагодаги жаҳон чемпионатидан бери кузатиб келаётганини айтди. Бирга ишлашни бошладик, ҳозиргача ишлаяпмиз. Канадага келганлар билан битим имзоламадик. Баъзи тушунмовчиликлар юз берди, мен манфаатли бўладиганлар билан шартнома туздим».

Монреалга кўчиб ўтиш - бу карьера қилиш учун стратегик ҳаракат

Бетербиевнинг дастлабки 10 та жангидан тўққизтаси Канада шаҳарларида бўлиб ўтган ва шартнома бўйича кўчиб ўтиш шарт эди: «Агар бундай банд бўлмаганида, мен у ерга машғулот ўтказиш учун боришим мумкин эди. Эҳтимол, иккинчи вариант мен учун яхшироқ бўлар эди. Ахир мен Канадада солиқ тўлайман, бу жуда катта сумма».

2017 йилда Бетербиев Боб Арумнинг Тоp Rank промоутерлик компанияси билан шартнома имзолади. Бундан олдин у собиқ промоутер Ивон Мишелни судга берди ва ютқазди. 2022 йилнинг ёзида у Тоp Rank билан шартномаси яна уч йилга узайтирилганини айтди. Россиялик боксчилар рейтингдан четлаштирилгач, Арум Бетербиевни ҳимоя қилиб, у Россияга тегишли эмаслигини айтди.

«Боб Арум кекса одам, лекин у ажойиб, баъзида мен унга ҳайрон қоламан. Масалан, матбуот анжуманида боксчи ҳақида кичик тафсилотларни айтиб бериши мумкин. У компания раҳбари, Муҳаммад Али учун жанглар уюштирган одам. Мен унинг айтганларини жиддий қабул қилмайман. У ёки мен айтган гаплар четда қолади. Шартномада ҳамма нарса аниқ.  Шартнома - ва жангга тайёрланинг».

Бетербиевнинг Канадада яшаш учун рухсатномаси бор, аммо фаолиятини якунлаганидан кейин Россияга қайтишни режалаштирмоқда, уни Канадада Хабиб билан адаштириб қўйишади

У Грознийнинг фахрий резиденти ҳисобланади ва Чеченистон раҳбари Рамзан Кадиров билан дўст. Фаолиятининг бошида Бетербиев Гудермесдаги турнирда ғолиб чиққанида, Кадиров унга: «Сен Олимпиада чемпиони бўласан», деганди. Ғалаба унга 100 минг рубль ва ВАЗ 21099 автомобилини олиб келди. 2021 йилда Маркус Браун устидан қозонилган ғалабадан сўнг Бетербиев Кадировдан «Меrcedes» олди.

Бетербиевлар оиласи учун Канададаги бошланғич давр қийин кечди: улар тил билмаслик ва янги муҳит билан боғлиқ эди. «Канада ҳам АҚШ каби муҳожирлар мамлакати. Мен Квебек - французлар провинциясида яшайман. У ерда ватандош билан учрашиш ҳинду билан учрашганга ўхшайди», - деди Бетербиев. Унинг кузатишларига кўра, АҚШда полиция Канадага қараганда қаттиқроқ.

«Аммо кейин оиламдагилар аста-секин жойлаша бошладилар. Танишлар пайдо бўлди, болалар боғчага боришди, француз ва инглиз тилларида гаплаша бошладилар. Менга осонроқ бўлса керак. Дунёнинг исталган нуқтасидаги бокс зали мен учун таниш. Мен ҳатто космосдаги бокс залида ҳам ўзимни яхши ҳис қиламан, деб ўйлайман», деб эслайди Бетербиев.

Аста-секин у инглиз ва француз тилларини яхшилади: «Энди мен инглиз тилида интервью бераман, лекин мен ўзимни одатий инглизлардек гапираман, дея олмайман. Лекин мен бир кун келиб, чет тилларини ўрганишга киришишимга ишонишдан тўхтамайман. Инглиз тили иш ва мулоқот учун зарур. Ва менга француз тили ҳам жуда ёқади».

Бетербиев билан бирга онаси Канадага кўчиб ўтди. Унинг тўрт фарзанди бор - иккитаси Канадада туғилган. Улар Монреалдаги рус мактабида ўқийдилар: «Албатта, мен уларни ўз она (чечен) тилларида кўпроқ ва яхшироқ гапиришлари учун ташаббус кўрсатаман, лекин улар рус тилида ҳам гапиришади. Улар у ерда шанба куни рус мактабига борадилар, француз тилида гаплашадилар. Сиз қайси ҳудудда эканлигингизга қараб француз ёки инглиз тилида гапиришингиз мумкин».

Кўчаларда уни кўпинча Хабиб Нурмагомедов ва Александр Овечкин билан адаштириб юборишади: «Чунки Овечкиннинг ҳам соқоли бор. Аммо одамлар Хабиб билан солиштирганда Овечкинга камроқ адаштиришади.

Сўнгги вақтларда мендан «Сен Хабибмисан» эмас, «Сен Артур Бетербиевмисан» деб сўрашса ҳам хурсанд бўламан».

2022 йилда Бетербиев Канада фуқаролигини олди, 2016 йилги Олимпиадада Канада номидан чиқиши мумкин эди

2022 йил июнь ойида Бетербиев кичик Жо Смитга қарши WBC, IBF ва WBО йўналишлари бўйича жаҳон чемпионлиги учун жанг ўтказди ва ғалабали серияни узайтирди: 18 ғалабадан 18 таси – барчаси нокаут. Бунгача у Канада фуқаролигини олди ва рингга Россия эмас, Канада байроғи остида чиқди. Бу ташкилотчиларнинг талаби эди:

«Маълум бўлишича, Канада фуқаролиги йўқлиги сабабли менда маълум муаммолар бор эди ва мен бутун жамоамни тушкунликка туширдим. Чеченистон Республикаси ва Россия бокс федерацияси раҳбарияти билан гаплашдим ва ҳамма мени қўллаб-қувватлади. Агар улар буни қилишнинг ҳожати йўқлигини айтишганида, менга ва Россияга чемпионлик камарини олиб келган кичик Смит билан жангим рўй бермаган бўларди. Чунки менга Канада фуқаролиги бўлмаса, бу жанг ҳеч қачон бўлмаслигини аниқ айтишган. Ва мен буни қилишга мажбур бўлдим».

Байроқ билан бирга "Ахмат" клуби кўкрак нишони ҳам тақиқланган эди: «Менга барча байроқлар, ҳамма нарса тақиқланганлигини айтишди. Ташкилотчиларнинг ўзлари эса Смит билан жанг олдидан видео ва ҳужжатли фильм суратга олишганда, ҳамма жойда "Ахмат" футболкаси, логотиплар, Россия байроғи бор эди. Кўриниб турибдики, ҳозирча бунинг иложи йўқ».

Бетербиевнинг сўзларига кўра, ташкилотчилар унинг жангига тўсқинлик қилиб, камарлардан маҳрум қилишлари мумкин эди, шунинг учун у талабларга рози бўлди: «Кўрдингизми, Канадада  менинг мураббийларим бор, катта жамоа. Ва сиз жамоа билан ишлаганингизда, «мен буни ўша ерда хоҳлайман, лекин у ерда хоҳламайман»  деган тарзда бирор иш қила олмайсиз. Бугун бокс менинг даромадим эканлигини тушунаман. Мен ушбу спорт орқали пул ишлайман ва шунга мос равишда бокс тушишим, ишлашим керак».

WBC президенти Маурисио Сулайман Бетербиевнинг ишини россиялик боксчиларнинг дисквалификацияси фонидан ташқарида деб атади: «Бетербиев Канада фуқаролигига эга, у 15 йилдан бери Канадада яшайди. Унинг фарзандлари у ерда туғилган, уларда Канада паспорти бор. Бетербиев Канада бокс лицензиясига эга. Шунинг учун биз уни ушбу сценарийдан ташқарида кўриб чиқамиз».

Бетербиевнинг тушунтиришича, фуқароликни олиш Канада қонунларига риоя қилиш ва барқарор иш жойини кафолатлаш демакдир. Шунинг учун у виза олишда камроқ муаммоларга дуч келади. Шу билан бирга, Бетербиев баъзи жанглар олдидан тайёргарликнинг бир қисмини Россияда ўтказди (масалан, Кисловодскда). У Москвадаги биринчи ва ягона жангини 2021 йилда Адам Динесга қарши ўтказган.

«Мен россиялик боксчи бўлганман ва шундай бўлиб қоламан»

Бетербиев 2016 йилдаги Олимпия ўйинларида қатнашиш учун Канада фуқаролигини олиши мумкин эди. Унинг розилиги билан паспорт олиш учун бир ҳафта керак бўларди: "Улар шунчаки профессионал боксчилар Олимпия ўйинларида қатнашиши мумкинлигини айтишди, Россия бокс федерациясида эса менинг иштирок этишимга ҳеч ким қизиқмади.

Ҳаммаси аллақачон тайёр эди - ва профессионал жангдан сўнг мен Олимпия ўйинлари учун қандайдир саралаш турнирига боришим керак эди, аммо кейин барча йирик бокс ташкилотлари Олимпиадага борадиган боксчиларга нисбатан санкциялар қўйишларини айтишди. Бундай шароитда мен таклифни рад этишга мажбур бўлдим.

2019 йилда Бетербиев Александр Гвоздик билан жанг қилган. Эфир вақтида унинг исми ёнида Россия байроғи ўрнига Канада байроғи пайдо бўлди. Боксчи шундай хотирлайди:

«Мен бу вазиятни назорат қила олмадим, чунки ўша пайтда мен рингга эдим (кулади). Лекин менинг ёнимда улар Россия байроқларини кўтариб туришган. Энг муҳими шу. Телевидениеда нима учун бундай қилинганини билмайман. Айтишларича, бошқа барча эшиттиришларда Россия байроғи ёниб турарди».

Бетербиевнинг ўзи Россияни ватан деб ҳисоблайди: «Мен 28 йилдан ортиқ вақт давомида бокс ичида бўлдим ва бутун фаолиятимнинг асосий қисмида мен россиялик боксчи бўлганман ва шундай бўлиб қоламан. Фақат бир марта - у ҳам ўз хоҳишим билан эмас, бошқа байроқ остида рингга чиқишга мажбур бўлдим. Хўш, нима деб ўйлайсиз, россияликманми ёки канадалик?»

Sport.ru сайти асосида Сарвиноз Рахмонқулова тайёрлади