O'zbekiston – Qozog'iston: kim uzoqroq, balandroq, kuchliroq?

Qozoq nashrlaridan birida yaqinlashib kelayotgan Osiyo o'yinlarida O'zbekison va Qozog'istonning engil atletikadagi ikmoniyatlari haqida maqola chop etildi. Olamsport.com sayti ushbu materialni o'zbek tilida taqdim qiladi.

"2023 yil 23 sentyabrdan 8 oktabrgacha Xitoyning Xanchjou shahrida bo'lib o'tadigan XIX Osiyo o'yinlari boshlanishiga ikki oydan kamroq vaqt qoldi. Ammo hozirda mutaxassislar bo'lajak startlar natijalari bo'yicha taxmin qilishga harakat qilmoqdalar. Va, albatta, eng ko'p etibor ananaviy ravishda eng ko'p medallar o'ynaladigan sport turlariga - suzish va engil atletikaga qaratiladi. Afsuski, Osiyo sporti (va engil atletika ham bundan mustasno emas) COVID-19 pandemiyasidan eng ko'p zarar ko'rdi. Ochiq inshootlardagi engil atletika bo'yicha so'nggi yirik musobaqa o'sha yilning aprel oyida Qatar poytaxti Doha mezbonligidagi 2019 yilgi Osiyo chempionati edi. Bu qanchalik katta tanaffus ekanligini tasavvur qilyapsizmi?

Jug'rofiy qo'shnilar va azaliy raqiblar – O'zbekiston va Qozog'iston sportchilari 2023 yilgi mavsumning asosiy startiga qanday etib kelayotganligini solishtirish yanada qiziqroq

Bu raqobat uzoq tarixga ega. 1920 yilda Toshkentda o'tkazilgan birinchi O'rta Osiyo olimpiadasida o'sha paytda CHimkent va Qizilo'rda deb atalgan CHernyaev va Ak-Mechet sportchilari qatnashgan. 1934 yildan boshlab esa O'rta Osiyo va Qozog'istonning hatto Ulug' Vatan urushi yillarida ham o'tkazilgan turnirlari sanab o'tildi: 1943 yilda Olma-Otada, 1944 yilda Toshkentda va 1945 yilda Frunzeda. Viloyatda tashkil etiladigan spartakiadadan tashqari, 80-yillarning boshlarigacha haqiqiy engil atletika bo'yicha musobaqalar o'tkazib kelindi. Va har safar bosh sovrin – “Bronza yuguruvchisi”ni O'zbekiston va Qozog'iston sportchilari qo'lga kiritgan.

SSSR xalqlari o'rtasida o'tkazilgan spartakiada kunlarida ham qardosh respublikalar o'rtasida murosasiz kurash kechdi, birinchisi 1956 yilda, oxirgisi 1991 yilda bo'lib o'tdi. Qolaversa, sportchilarning raqobati ikki respublikaning etakchi futbol klublari – Olma-Otaning “Qayrat” va Toshkentning “Paxtakor” jamoalari o'rtasidagi raqobatga o'xshardi: bir xil ishtiyoq, ochkolar va yuqori o'rinlar uchun kurash.

SSSR parchalanib, suveren davlatlar tashkil topgach, raqobat Osiyo va jahon chempionatlarida, Osiyo va Olimpiya o'yinlarida davom etdi. So'nggi Markaziy Osiyo o'yinlari 2005 yil Toshkentda bo'lib o'tgan.

Bunday musobaqalarni 2019 yil aprel oyida Qatar poytaxti Doha shahrida tashkil etilgan Markaziy Osiyo engil atletika associaciyasi (ALACA) jonlantirishi mumkin, uning vazifalariga mintaqada engil atletikani rivojlantirish, shuningdek, barcha yoshdagilar uchun Markaziy Osiyo chempionatlarini tashkil etish kiradi. Ayni paytda bu vazifalarni hal etishni asosan O'zbekiston engil atletika federaciyasi o'z zimmasiga olgan. ALACA ofis aynan Toshkentda faoliyat ko'rsatmoqda, o'tgan yili Samarqandda kattalar o'rtasida Markaziy Osiyo chempionati, Toshkentda esa yoshlar o'rtasida xuddi shunday chempionat bo'lib o'tdi. O'zbekiston engil atletika federaciyasi bilan birgalikda associaciya ommaviy musobaqalarni tashkil etishda, hakamlar va murabbiylar uchun kurslar va seminarlar o'tkazishda faol ishtirok etadi.

ALACA prezidentining shaxsiyati qiziq, chunki o'tmishning mashhur bosqon uloqtiruvchisi Andrey Abduvaliev 2023 yil mart oyida ushbu lavozimga saylangan. SSSRda xizmat ko'rsatgan sport ustasi, 1992 yilda Barselonada bo'lib o'tgan Olimpiya o'yinlari chempioni. Ikki karra jahon chempioni (1993 va 1995 yillar) allaqachon O'zbekiston Respublikasi bayrog'i ostida. Sport karerasini yakunlagan Abduvaliev ham xuddi shunday muvaffaqiyatli murabbiyga aylandi. Bir necha yil Xitoy terma jamoasida murabbiy bo'lib ishladi, bo'lajak Olimpiya chempionlari Koji Murofushi (Yaponiya) va Dilshod Nazarovlarni (Tojikiston) tayyorlashga yordam berdi.

2023 yilning 11iyulida Bangkok shahrida bo'lib o'tgan Osiyo engil atletika associaciyasi (AAA) Kongressida uning ushbu tashkilotning besh vice-prezidentidan biri sifatidagi vakolatlari tasdiqlandi. Qozog'iston Respublikasi Engil atletika federaciyasi prezidenti Danial Axmetov AAA Kengashiga saylovda eng kam - 5 ovozga ega bo'ldi ...

Bu o'rinda O'zbekistonning ommaviy sportni, xususan, engil atletikani rivojlantirish borasidagi tajribasiga nazar tashlashimiz kerak

2018 yilning 5 mart kunini boshlang'ich nuqta sifatida qabul qilamiz, chunki aynan shu sana Prezident SHavkat Mirziyoevning “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi farmoni elon qilingan edi. Garchi unda engil atletika haqida aytilmagan bo'lsa-da, u ushbu sport bo'yicha keyingi barcha dasturiy qarorlar uchun asos bo'lib xizmat qilgan.

Xullas, engil atletikani ommalashtirish, aholi salomatligini mustahkamlash, harbiy xizmatchilar va huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlarini tayyorlash maqsadida “Yangi nafas” va "Men g'olibman" ommaviy poygalarini o'tkazish dasturi ishlab chiqildi. Dastur O'zbekistonning barcha hududlarini qamrab olgan. Dasturga marafon (42 km 195 m) va yarim marafon (21 km) poygalari, shuningdek, barcha yoshdagi va tayyorgarlik darajasidagi 1 km va 3 km masofaga yugurish kiradi.

Ushbu poygalarda ishtirok etish barcha huquq-tartibot idoralari vakillari uchun majburiydir va nazorat standartidir. Masalan, g'olib va sovrindorlar oliy o'quv yurtlariga kirishda malum imtiyozlarga ega bo'lishi yoshlarni o'ziga jalb qiladi. Bundan tashqari, barcha ishtirokchilar medallar, futbolkalar, beysbol qalpoqlari va boshqalarni olishadi. To'rt yil davomida bu poygalarda 250 000 dan ortiq kishi qatnashdi, ularning ko'pchiligi keyinchalik engil atletika sekciyalarida shug'ullandilar.

Ushbu ommaviy tadbirlarni tashkil etish uchun masuliyat viloyatlar hokimlari va O'zbekiston engil atletika federaciyasining zimmasiga yuklandi. SHuningdek, Prezidentimning 2020 yil 24 yanvardagi “O'zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarorida “Toshkent xalqaro marafoni”, “Orolni asrang” va “Yangi nafas” marafonlari alohida qatorga kiritilgan.

Yoshlar sportini rivojlantirishga qaratilayotgan etibor tufayli yangi nomlar porladi. 16 yoshli SHarifa Davronova uch hatlab sakrash (14 m 04 sm) bo'yicha o'smirlar o'rtasida 2022 yilgi jahon chempioni bo'ldi. U 2022 yilda Istanbulda bo'lib o'tgan Islom Birdamlik o'yinlarida ham g'olib chiqdi. 

SHuningdek, balandlikka sakrash bo'yicha Safina Sadullaeva, uzunlikka sakrash bo'yicha Anvar Anvarov va bosqon uloqtirish bo'yicha Suxrob Xo'jaev nomlarini keltirish mumkin. Bundan tashqari, Farida Solieva Istanbulda kumush (400 metrga yugurish), bronza medallari Roksana Xudoyarova (uzunlikka sakrash) va Nargiza Qo'chqorovaga (nayza uloqtirish) nasib etdi. Anvarov Evropadagi musobaqalarning birida 8 m 24 sm masofani bosib o'tgan – jahon darajasidagi natija!

Umuman olganda, Sadullaevani alohida takidlash kerak. 24 yoshida u balandlikka sakrash bo'yicha elita klubida mustahkam o'rin egalladi: 2021 yilgi Tokio Olimpiadasida - 6-o'rin, 2022 yilgi yopiq inshootlardagi jahon chempionatida (Belgrad, Serbiya) - 6-o'rin, 2022 yil yozgi Jahon kubogida (Evgeniy, AQSH) - 5-o'rin. O'tgan yilning avgust oyida Safina Polshaning CHorjov shahrida Tokio-2020 bronza medali va jahon chempionatining ikki karra kumush medali sovrindori ukrainalik Yaroslav Maguchini ortda qoldirib, O'zbekiston engil atletikasi tarixida ilk bor Olmos ligasi bosqichida g'olib chiqdi.

Va bularning barchasi mahalliy murabbiylar tomonidan tayyorlanmagan va sof o'zbek sportchilar emas.

2023 yilgi Osiyo o'yinlariga qaytsak. Markaziy Osiyo davlatlari Osiyo o'yinlarida ilk bor 1994 yilda qatnashgan. Agar 2014 yilgacha, jumladan, qozog'istonlik sportchilar Osiyo o'yinlarining medallar hisobida O'zbekistondan doimo oldinda bo'lgan bo'lsa, 2018 yildan boshlab buning aksi ko'rindi. Va bu farq har yili ortib bormoqda. Bunga Qozog'istonning ko'plab etakchi atletlari – Olimpiya o'yinlari chempioni Olga Ripakova, Margarita Mukasheva, Irina Ektova, Nikita Filippovlarning faoliyatini yakunlagani katta tasir ko'rsatdi.

Yuqorida takidlab o'tilganidek, 2020-22 yilgi mavsumda osiyolik sportchilar COVID-19 pandemiyasi tufayli qita miqyosidagi musobaqalarda qatnasha olmadi. SHu sababli taqqoslash uchun Jahon Atletika veb-saytida joylashtirilgan 2022 yil statistik malumotlarga etibor qaratamiz. Sobiq Xalqaro Atletika Federaciyalari Associaciyasi, IAAF hozir shunday nomlanadi.

2022 yilgi mavsumda Osiyoning eng kuchlilari ro'yxatida qozog'istonlik sportchilar uchta birinchi o'rinni (barchasi keniyalik sportchilar), ikkita ikkinchi va uchta uchinchi o'rinni, O'zbekiston terma jamoasi ikkita birinchi va bitta ikkinchi o'rinni egalladi. Hammasi yaxshidek tuyulardi, lekin ...

2023 yilning 12-16 iyul kunlari Bangkokda (Tailand) to'rt yillik tanaffusdan so'ng navbatdagi Osiyo chempionati bo'lib o'tdi va unda turli sabablarga ko'ra har ikki jamoaning bir qator etakchilari ishtirok etmadi. O'zbekiston va Qozog'iston bir xil miqdordagi medalni qo'lga kiritdi – bittadan oltin, ikkita kumush va bittadan bronza. Ammo bu medallarning sifatini oladigan bo'lsak, O'zbekiston terma jamoasining medallari ancha yuqori. Nega?

Qozog'iston terma jamoasining Xanchjou Osiyo o'yinlaridagi oltinli umidi Osiyo chempionatini o'tkazib yuborgan Nadejda Dubovitskaya(balandlikka sakrash)da. 3000 metrga to'siqlar osha yugurish bo'yicha jahon chempioni Nora Jeruto ko'zdan g'oyib bo'ldi, Qozog'iston fuqarolgini qabul qilgan keniyaliklarning Bangkokdagi halokatli ishtirokidan so'ng oltin yutish imkoniyatlari katta shubha ostida. Lekin yuqorida sanab o'tilgan O'zbekiston terma jamoasi etakchilari Osiyo o'yinlari g'olibi bo'lishlari mumkin.

Iyun oyi boshida Janubiy Koreyada bo'lib o'tgan o'smirlar o'rtasidagi Osiyo chempionatida Qozog'iston terma jamoasi 11, O'zbekiston terma jamoasi esa 9 medalni qo'lga kiritdi. Ammo O'zbekiston terma jamoasi hisobida to'rtta, qozoqlarda esa birorta ham medal yo'q (Qozog'iston terma jamoasi legionarlardan iborat). Lekin bu o'smirlar bir-ikki yildan keyin terma jamoalarga qo'shilishadi! Bosh qotirish kerak bo'lgan jihatlar bor.

O'zbekiston Engil atletika federaciyasi mamlakat hukumati, MOQ hamda Sport va yoshlar siyosati vazirligi tomonidan katta yordamga ega bo'lmoqda. FLAU ixtiyorida mehmonxona, kafe, tibbiyot va fitnes markaziga ega uch qavatli ofis, shuningdek, joriy yilning aprel oyida 600 dan ortiq atletlar ishtirokida yoshlar o'rtasidagi Osiyo chempionati yuqori saviyada o'tkazilgan stadion mavjud. 2025 yilda Toshkentda bo'lib o'tadigan yoshlar o'rtasidagi Osiyo o'yinlari uchun ulkan sport majmuasi qurilmoqda.

Bularning barchasi qo'shnimiz - O'zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasida engil atletika bo'yicha trend sohibi bo'lishga jiddiy yondashganidan dalolat beradi. Endi biz ham ulardan o'rnak olib, bolalar va o'smirlar sportini rivojlantirishga o'z kuchimizni, bilimimizni va, albatta, mablag'imizni sarflashni boshlamasak, qo'shnilarimizning yuksak muvaffaqiyatlariga havas qilibgina qolaveramiz", - deya yakun yasalgan maqolaga.

Sarvinoz Raxmonqulova tarjimasi