"Ҳуқуқшуносликдан - промоутерликкача". Бокс мафияси - Боб Арум ҳақида нималар биласиз?

Бироқ спортчиларни бошқарадиган инсонлар ҳақида билганларимиз жуда оз.

Қуйида одамлар томонидан бокс мафияси, Али, Форман ва Де Ла Хойянинг муваффақият калити сифатида тан олинган шахс-Тоp Rank Promotions компаниясининг президенти Боб Арум ҳақида сўз боради.

Боб Арум 1931 йил 8 декабрда Нью-Йоркда туғилган. Асл мутахассислиги ҳуқуқшунос бўлган Арум тасодиф туфайли бокс оламига кириб келган.

1962 йилда Арумга Адлия вазирлиги томонидан шу йилнинг 25 сентябрь ойида бўлиб ўтган Сонни Листон ва Флойд Паттерсон ўртасидаги оғир вазн тоифасида жаҳон чемпионлиги жангидан тушган маблағларни мусодара қилиш вазифаси топширилди. Бу иш давомида бир пайтлар телевидение фаолият юритган Лео Бернет билан учрашди. Cо компаниясининг вице-президенти Лестер Малитс 1965 йилги Террел-Чувало жангининг промоутери эди. У ўзи учун Боб Арумни ҳимоя қилиши керак эди. 1966 йилда Малитс ташкил қилган жангда ринг анонсери сифатида тайинланган Жим Брауннинг таклифидан кейин Арум бокс тарғиботчисига айланди. 2016 йилда Браун Арумнинг 1966 йилда телевизион жангни кўрганини хотирлади:

«Арум кўрган биринчи жанг Террелл-Чувало эди ва буни телевизион юк машинасидан томоша қилди»,-дейди Браун. Боб Браун уни Муҳаммад Али билан таништиришига ишонган. Али унга бокс промоутери бўлишни ўргатган. Арум Алининг компанияси вице-президенти ва котиби бўлди. «Лестер»нинг ўғли Майкл Малитс Арум сингари компаниянинг 20% акцияларига эгалик қилди ва унинг вице-президенти бўлди. Жим Браун 10 % акцияга эгалик қилган ҳамда реклама бўйича масъул вице-президенти бўлиб ишлаган. Арум ўзининг илк жангини тўғридан-тўғри томоша қилганига шаъма қилиб 1966 йилги Муҳаммад Али ва Жорж Чувало Торонтонинг жанги ҳақида «Али билан ўтказган биринчи жангимга қадар бокс мусобақасини кўрмаганман»,-деб айтган эди.

Юлдузлар тўқнашувини ташкил қилиш

1980 йилларда Арум Дон Кинг билан рақобатлашиб, спортни ҳаракатлантирувчи катта кучга айланди. У Марвин Хейглер-Роберто Дюран, Хайгкер-Томас Хирнс каби супер тўқнашувларни ташкил қилди. Арум 1986 йил апрелда Лас-Вегасда Хайглер-Жон Мугаби, Хирнс-Жеймс Шулернинг реванш жангларини ўтказди. Жангдан сўнг биринчи раундда нокаут билан ютқазган Шулер Арумнинг меҳмонхонасига келиб Хирнс билан курашиш имконини бергани учун унга миннатдорчилик билдирди.

Арум 1989 йилда Хейглер-Сугар Рей Леонард жанги, Сугер Рей-Томас Хирнс реванш учрашуви, Эвандер Холифилд ва Жорж Форман каби юлдузлар тўқнашувини уюштиришда давом этди. 1990 йилллардаги Арумнинг баъзи юлдузлар орасида собиқ жаҳон чемпиони Майкл Карбахал, олти йўналишда жаҳон чемпиони Оскар Де Ла Хойя, саккиз йўнилиш чемпиони Менни Пакяо, уч йўналишда чемпионликни қўлга киритган Эрик Моралес бор эди. Боб афсонавий чемпион Хулио Сезар Чавесни фаолиятининг сўнгги йилларида ҳам қўллаб-қувватлади.

Охирги йилларда Арум асосан испаниялик жангчилар билан шартнома қилган.Бунга испанияликлар орасида ўтказилган сўровномаларда бокснинг энг оммабоп спорт тури сифатида кўрсатилгани туртки бўлган. У кўплаб бокс оқшомларини АҚШнинг жануби-ғарбий қисмида, испан тилида сўзлашадиган аҳолиси катта шаҳарларда ўтказган. У 140, 147, 154, 160 фунт вазнда жаҳон чемпионлик камарлари соҳиби пуэрто-риколик Мидел Котто билан улкан муваффақиятга эришди; 2002 йилдан 2007 йилгача 147 фунт вазн тоифасида WBО камарига эга бўлган мексикалик Америка вакили Антонио Маргарито; унинг ҳамюрти, ҳозирги кунда енгил вазнда WBC/WBО йўналишлари чемпиони Хосе Рамирес; енгил вазн тоифасида амалдаги чемпион гондураслик Теофимо Лопес ва ярим оғир вазнда WBО камарининг собиқ эгаси Оскар Валдез каби суперюлдузларни порлашида ҳисса қўшган.

Қарама-қаршиликлар

Боб бокс тарғиботчиси сифатида кўплаб тортишувларга аралашган. Бир нечта жангларни биргаликда ўтказган Дон Кинг билан 40 йиллик адоватда бўлган. UFC президенти Дана Уайт ҳам Арумнинг ашаддий танқидчиси бўлган ва иккаласи узоқ муддатли, кескин тарзда курашганлар. 2018 йилга келиб қисқа вақтли бокс рақобатчиларига айланишди.

1994 йилда у Жон Дейли билан Гонконгда Hight Noon учун курашган. Сўнгги дақиқаларда Барри Хирн боксчиларини олиб чиқиб кетганида ҳам Тop Rankдан ҳеч қандай садо чиқмаган пайтда жанглaр тўхтатилган.

Боб Арум ўз ихтиёр билан 1995 йилда IBF президенти Роберт Лига («Бобби») 200 000 доллар, биринчи ярми-100 000 долларини воситачи Стенли Хофман орқали пора берганлигига гувоҳлик бериб, Ли аввал 500 000 АҚШ долларини талаб қилганини айтди. Счулз-Форман жанггини маъқуллаш эвазига 200 000 долларга эришган (унинг ярмини ҳеч қачон олмаган) Роберт Ли 1999 йилда ракетчиликда айбланган, аммо 2000 йилда пул ювиш ва солиқ тўлашдан бўйин товлашда айбдор деб топилган. Лининг кўрсатмаларидан сўнг Арумга санкциялар қўйилган ва Невада штати атлетик комиссияси томонидан 125 000 доллар жаримага тортилган. Бокс агентлари Седрик Кушнер ва Дино Дува ҳам Ли каби тўловларни амалга оширганликларини тан олишди. Оскар Де Ла Хойя Арумни судга берди ва 2001 йил январь ойида Тоp Rank билан шартномадан қонуний равишда озод қилинди.

Арум ва Де Хойя ўртасидаги ўзаро муносабатларни тўхташи

Боб 2003 йил 13 сентябрь куни Оскар Де Ла Хойя ва Шакар Шейн Мозли ўртасидаги жанг ҳакамлигидан шикоят қилди ва Де Ла Хойяни қўлдан чиқаришига олиб келган Невада штати коммиссияси аъзосидан норозилигини айтди. Кейинчалик Арум коммиссия раиси Лютер Мак ҳақидаги гапи учун узр сўради. 2004 йил январь ойининг биринчи ҳафтасида ФҚб ходимлари Арумнинг Лас-Вегасдаги Тоp Rank офисида тинтув ўтказдилар. Боб таътильда бўлганида унинг офисида тинтув ўтказилган ва Федерал Қидирув Бюроси дастлаб рейд ҳақида изоҳ беришдан бош тортган. Оммавий Ахборот Воситаларида эса, ФҚБ Де Ла Хойя ва Шейн Мосли ўртасидаги реванш жангига таъсир ўтказишда иштирок этганлиги ҳақидаги даъволарни текширмоқда, гарчи, Де Ла Хойя ютқазган ва Арум Оскарнинг промоутери бўлган. Шунингдек, федерал агентлик Эрик Эсчнинг баъзи жанглари ҳамда Хорхе Парес-Верделл Смит тўқнашувини ўрганаётганини эълон қилди. Тергов 2006 йил ёзда ҳеч қандай айбловларсиз ёпилган.

2007 йилда Yahoo Sports «Флойд Мейвезер уни фаолиятининг боши(1996 йилдан-2006 йилгача)дан охиригача кўтарган Арумни асосан унга кам маош тўлашда, унинг истеъдодини эксплутация қилишда ва амалдорларни манипулация қилишда айблаган» деб ёзган эди. Шу билан бирга бокс юзига айланаётган Мейвезер 2015 йилда Yahoo Sports'га: «Боб Арум ҳақида айтадиган ёмон гапим йўқ»,- деган. Арум HBОни спортдаги чегаралардан ўтиб, амалдаги промоутерга айланиб, уни промоутер сифатида қасддан йўқ қилишга уринаётгани учун судга мурожаат қилди. Арум ўзининг жангчисини HBО компания истаганидан кўпроқ кураш олиб боришни талаб қилганидан кейин Мейвезерни экслюзив шартномасидан воз кечганлиги учун норози бўлиб, судга шикоят қилган. Суд даъводан ташқари қарор қабул қилди, аммо Арум HBОни танқид қилиб келмоқда:

«Ўтмишдаги каби промоутерлар билан ишлаш ўрнига , улар ўзлари промоутерларга ялинишди. Улар жангларни худди промоутерлар ва пулли жангчилар каби қилишади»,-деди Арум. «Бу уларнинг пуллари ва ўзлари хоҳлаган нарсани қилишлари мумкин, аммо Дон Кинг ҳам бунга эргашиши шарт эмас. Мен ҳам, Кинг ҳам HBО ёки Showtime'да келиша олмаймиз…"

2009 йилда Арум Антонио Маргаритони АҚШнинг Калифорния штатида бокс лицензиясидан маҳрум қилганида (унинг қўллари ноқонуний ўралган, у ирқий мотивга эга эканликда айбланган) Тоp Rank Калифорния штатига қайтиб келмаслигини айтди. Муаммо тузатилди. Шу йили Арум Бас Буттен томонидан UFC мухлисларини «қора йигитлар» деб атаганлиги учун ирқчиликда айбланган.

2020 йилда Боб ўзининг энг яхши боксчиларидан бири Теренс Кроуфорд ҳам ўзини яхшироқ реклама қилиши кераклигини айтди. У ўз вазиятини спортнинг бошқа буюк шахслари билан таққослади. Арум Кроуфорднинг сўнгги учта жангида йўқотган пулига пулига Бевели-Хиллзда уй қуриши мумкинлигини айтди. Кроуфорд ҳам бунга бепарво қарамади ва кўп сонли оммавий ахборот воситалари орқали Арумнинг изоҳларидан кўнгли қолганини кўрсатди.

Шахсий ҳаёти…

Арум икки марта уйланган. Биринчи хотини билан 3 нафар фарзанди бор эди: Ричард, Елизаветта ва Жон. Жон Арум атроф-муҳит бўйича адвокат бўлган. У Шимолий Каскадлар тоғида қор бўрони ичида қолиб вафот этган. У ўғли ҳақида шундай сўзларни айтган:

«Айтайлик, Жон мендан жуда зукко эди ва унинг қилган ишлари мен қилган ҳамма нарсадан муҳимроқ эди»,-дейди Боб мағрурлик билан, шунингдек яна икки фарзандининг ютуқлари билан.

«Жон ҳинд қабиласи номидан Олий Суд билан муваффақиятли баҳслашди. У экологик ҳуқуқшунос ва сув ишлари бўйича мамлакатнинг етакчи мутахассисларидан бири эди. Ўғлим бу мавзуларни қизиқарли деб топди, мен эса тушунарсиз деб ҳисобладим»

Арум ўғлининг тоғларга чиқишга бўлган иштиёқини қўрқинчили деб билади, шунинг учун бу ҳақида гапира олмайди. «Жон Вашингтоннинг энг яхши 100 та чўққисига чиқишни мақсад қилганди ва уларнинг 81 тасини забт этган. Бу ишлар уни тирикдек сақлайди. Бизда унинг бир нечта расмлари бор. Мен уларни уйимда, ишхонада сақлайман. Расмларга қараш менга тасалли беради. Мен у билан ҳатто суҳбатлашишим мумкинлигини ҳам англадим»

Боб ўғли билан охирги марта унинг вафотидан икки ҳафта олдин Нью-Йорк да ёзги оилавий учрашувда суҳбатлашган. «Ҳаётдан ўрганган сабоғим: фарзандларингиз ва набираларингизга иложи борича кўпроқ вақт сарфланг. Одамлар менга 49 йил давомида шундай буюк ўғилнинг отаси бўлишдек бахтга эгалигимни айтишади. Ота сифатида мен яна нима хоҳлашим мумкин? Кўпроқ вақт…”,-дейди у

1991 йилда Арум Ловеэ ду Боэфга уйланди, у билан иккита ўгай фарзанди бор: Тоp Rank президенти Тод ду Боэф ва компаниянинг биринчи вице-президенти Дена ду Боэф. Боб Лас-Вегасдаги Sands Cоrp казиносининг эгаси-миллиардер Шелдон Аделсоннинг яқин дўсти ва бизнес шериги ҳисобланади. Боб 2016 йилги АҚШ президентлик сайловлари арафасида Хиллари Клинтонни қўллаб-қувватлади.

«Марихуана иши»

Арум 1975 йилда «Марихуана иши»да ўзининг дўсти, Ямайкада туғилган бокс тарғиботчиси, кинорежиссор ва от пойгаси ихлосманди Лусиен Ченнинг буйруғи билан бузилган DEА агенти "Stoks"-нашани демократлаштириш тарафдори сифатида пайдо бўлди.

2017 йилдаги интервьюларидан бирида 1966 йилдан наша чекишни бошлаганини айтиб, «Наша сиз учун фойдалидир. Никсон маъмурияти даврида одамлар нашани героин ва кокаин билан бир қаторга қўйдилар ва бу нотўғри эди. Марихуана кўп жиҳатдан спортчиларга гиёҳванд моддаларга қараганда оғриқ қолдирувчи дори сифатида фойдалироқдир. Назаримда NFL марихуана бўйича ўз сиёсатини қайта кўриб чиқади ва бу барчага керак. Айнан Никсон маъмурияти марихуанани чеклаб кўплаб одамларга, айниқса, ўпка саратонига чалинган беморларга жуда зарар келтирди. Марихуана тераепевтик восита бўлиши мумкин»,-деган Боб.

Арум биз ва сиз кўрган бокс оламидан ташқари мана шундай «иш»ларга ҳам «бош қўшган»

1999 йилда Боб Арум Халқаро бокс шон-шараф залига, 2003 йилда эса Жанубий Калифорниядаги спорт шон-шараф залига киритилган.

Ҳозирги пайтда Бобга Эдди Хирн рақиблик қилмоқда. Уларнинг баҳси-узоқ йиллик тажриба ва янги даврнинг шиддати тўқнашувидир!

САРВИНОЗ РАХМОНҚУЛОВА тайёрлади.