Биз уни чeмпион сифатида биламиз. Паспортига украиналик деб ёзилган, аммо «қора рўйхат»га тушган Усикни ҳамиша миллатчилик ва диний ақидапарастликда айблашади

Ҳозирда Александр Усик Украина спортининг асосий юлдузи ҳисобланади. У бир неча бор украинпараст позициясини тасдиқлади: у рингга ҳамиша Украина қўшиқлари садоси остида, Украина байроғини кўтарган ҳолда чиқди, украин тилида оммавий интервьюлар берди, шунингдек Донбассдаги Украина ҳарбий базаси рўйхатига олинди.

Шунга қарамай, Украинда жаҳон чемпионига муносабат бир хил эмас: бунга Қримга тегишлилиги, православ черковига нисбатан позицияси ва унга тегишли фильмларда суратга тушгани сабабдир. Лекин энг муҳими, Александр украинлар ва руслар бир халқ деган фикрга эга.

Россияда, аксинча, Усик нафақат оддий мухлислар, балки сиёсатчилар орасида ҳам жуда машҳур. Бир неча бор украиналикка ҳатто фуқаролигини ўзгартириш таклиф қилинган, аммо Александр буни ҳар доим рад этиб келган.

Усик Қримни украиналикларники деб атади, бироқ кейин ўз позицияисни ўзгартирди. Бир марта у журналистларнинг провокацияларига қаттиқ жавоб берди

Александрнинг Қрим билан алоҳида алоқаси бор: у симферополлик. Болалигида узоқ муддат онаси – Надежда Петрованинг ватани ҳисобланаган Чернигов вилоятининг Ряботин қишлоғида яшаган. 1990 йилда Усиклар оиласи Қримга қайтиб келди ва Александр шу ерда 15 ёшида боксга борган. 

Шу сабабли, 2014 йил баҳорда унинг Қрим билан алоқадорлиги ҳақидаги савол журналистлар орасида оммалашди. Усик 2014 йилнинг апрель ойида Владимир Кличконинг андеркардида муваффақиятли чиқиш қилди ва Киевга келганида украиналиклар Қрим кимга тегишли деган саволига жавоб олишди:

«Мен украиналик эканлигимни айтдим ва ҳамон шу фикрдаман. Ҳа, мен Сиферополданман, лекин Қрим бу – Украина. Мен учун шундай. Нуқта», - деди Усик. Ўша пайтда Усиклар оиласи Қримда яшаган. Дарвоқеа, Александрнинг рафиқаси Екатерина рус, аммо унинг сўзларига кўра, бу оила учун муаммо туғдирмаган.

«Мен Сашанинг украиналик, ўзимнинг рус эканлигим ҳақида ҳеч қачон ўйламаганман. Ҳеч қачон бундай савол бўлмаган. Биз бир хил фикрдамиз, биз бир черковга бориб ибодат қиламиз. Аммо ҳозир бу ғалати савол берилмоқда. Бизда ҳаммаси яхши, биз бир-биримизни севамиз, фарзандларимиз бор. Агар севги бўлса, қайси миллатдан эканлигимизнинг нима фарқи бор? Бундан ташқари, бу мени қизиқтирмайди. Турмуш ўртоғим ҳаётининг асосий қисмини Украинада ўтказади, чунки у Украининг Олимпиада чемпиони ва ҳақиқий ватанпарвари», - деди Екатерина.

Орадан кўп вақт ўтмай, Усикнинг Қрим ҳақидаги қарашлари ўзгарди. Кшиштоф Гловацки билан биринчи чемпионлик жангини реклама қилиш жараёнида Украинанинг «1+1» телеканали журналисти Александрдан Қрим кимга тегишли эканлигини сўради:

«Қрим менинг уйим. Мен уни жуда яхши кўраман, мен у ерда туғилганман, болаларим ўша ерда туғилган. Қрим бу – Қрим».

Телеканал журналистлари матбуот анжуманларида Усикка бир саволни беришда давом этаверишди ва 2018 йилнинг қишида ҳар доим имкон қадар хушмуомалалик билан муносабатда бўладиган боксчи бунга чидай олмади:

«Биласизми, мен нима, қаерда, қачон юз марта такрорлайдиган тўтиқуш эмасман... Чегарани кесиб ўтмасдан у ерга бориш имконингиз борми? У ерда самолётда уча оласизми? Илтимос, айтингчи, сиз мени ғазаблантирмоқчимисиз?" Шунда баъзи оддий фикрли одамлар: «Сен хоинсан ва ҳоказо», дейишади. Қайси бирингизга хиёнат қилдимки, менга шундай пасткаш саволларини берасиз? Мен бутун дунёда Украина вакилиман. Украина байроғини кўтараман. Давлат мадҳияси украин тилида янграйди. Мана сизга жавобим, провакаторлар».

Ўша йилнинг октябрь ойида, Дмитрий Гордонга берган интервьюсида, Александр ниҳоят яриморолнинг мулки ҳақидаги саволни ёпди ва уни илоҳий деб атади:

«Қримга саёҳат қилиш ноқулай бўлиб қолди, баъзи чегаралар пайдо бўлди, одамлар ўртасида келишмовчиликлар келиб чиқди. Бу фалокат. У ерда дўстларим кўп, биринчи мураббийим у ерда яшайди, илк клубим ўша ерда. 

Клубдагилар билан ҳар куни ёзишиб турамиз, бир-биримизга қўнғироқ қиламиз. Табиийки, мен улар билан мулоқотни ёки у ерга боришни тўхтатмайман, чунки у ерда менинг ота-боболарим дафн этилган.

Учишни бошлаганингизда, илк қадамларингизни ким билан ташлаганингизни унутманг! Мен қаердан келганимни унутмаслигим шарт. Чунки дастлаб у ерда: туманда, кейин шаҳарда, кейин Қримда танилдим. Мен синфдошларим, дўстларимнинг қўллаб-қувватлаши билан мусобақаларга бордим.

Қрим кимники? Худоники, чиндан ҳам шундай. У қачон украиналикларники бўлади? Ҳаммаси Яратганинг иродаси ва одамларга боғлиқ. Мен бу ҳақида ўйламасликка ҳаракат қиламан. Чунки ўйлар қайсидир узоқ манзилларга етаклайди… Сиз ўйлай бошлайсиз ва қаёққадир кетасиз, у ерда эса қоронғу зулмат ҳукм суради. Шунинг учун мен бундай фикрларни ўзимдан узоқлаштираман».

Усик рус православ фильмида суратга тушганлиги учун Украина «Тинчлик ўрнатувчи» ҳарбий базасининг «қора рўйхат»ига тушди ва кейин Киев – Печерск қатламини радикаллардан ҳимоя қилишини эълон қилди

Александр, жиддий сиёсий вазиятга қарамай, украиналиклар ва руслар ўртасидаги муносабатларга нисбатан ўз позициясини яширмайди. Риодаги Олимпиада ўйинлари арафасида ҳам Усик руслар ва украиналикларни бир халқ деб атаган. Журналист боксчидан ватанпарвар бўлиб қолиш қанчалик қийинлигини сўраган:

«Мен бу ҳақда гапиришни умуман ёқтирмайман ва гапиришни хоҳламайман. Одамлар ўзимни кўрсатиш учун нима қилаётганларимни контекстдан чиқариб ташлашади. Улар «Украинага шон-шараф» деб бақиришади, лекин қандай қилиб улуғлашади? Улар мамлакатни фақат боши берк кўчага олиб чиқишмоқда. Шунчаки ҳар бир шахс инсонийлик билан яшаши лозим. Мен кутдим, буларнинг барчасига қандай жавоб беришим кераклиги тўғрисида ўйладим. 

Қримда мени қўллаб-қувватлашади, бутун Россия бўйлаб мухлисларим бор. Аслида, мен халқларимизни ажратмайман, чунки биз славянлармиз. Ҳеч қандай тўсиқ йўқ, тўсиқлар фақат кимларнингдир миясида бор» .

Боксчи бир неча бор Украина ва Россия ўртасидаги сиёсий муносабатлар ҳақида ўз фикрларини батафсил билдирди

«Россияда дўстларим, танишларим кўп ва улар билан мулоқотда давом этаман. Улар содир бўлган воқеада айбдор эмаслар. Президентлар ҳар куни бир-бирлари билан гаплашадилар, мулоқот қиладилар, биз эса бир-биримизни ҳайдаб, ҳақоратлаймиз. Шу вақт ичида мен «айирмачи, кичик рус» эканлигимни жуда кўп эшитганман. Номлар шунчалик кўпки, менимча, сиз унга қўшиқ ўйлаб топишингиз мумкин. Мен улар хоҳлаётган ишларга эргашмайман. Одамларга ишонма, уларга суяниб бўлмайди, Худога ишониш керак. Одамлар мени бошқа жойга кўчиб кетишга ундайди, лекин мен ҳеч қаерга бормайман.

Бу менинг юртим, мен яшайдиган жой. Нафақат Россиядан, балки бошқа бир қатор давлатлардан таклифлар бўлди. Истасам, анча аввал кетган бўлардим. Хоҳласам, ўзим учун яшаган, болаларим ўзи учун ўқиган ва мен барчасини аллақачон унутган бўлардим. Аммо мен бироз бошқача одамман. Украинада ўзимни яхши ҳис қиляпман. Инсон қаерда туғилган бўлса, у учун ўша ер ҳамма жойдан афзалроқ бўлади» , - деди Александр.

2018 йил декабрь ойида Москва Патриархиясининг Украина православ черковига мансуб бўлган Усик  радикаллар томонидан ҳужумга учраган тақдирда Киев-Печерск қатламини ҳимоя қилишини эълон қилди

«Нима учун баъзи радикал кучлар бирор жойга бориб, ниманидир олиб кетишлари керак? Бу вақтда полиция қаерда бўлади? Қонун қаерда? У қайси томонда бўлади? Табиийки, мен уйимнинг, эътиқодимнинг тарафини оламан».

«Корсунская Пустйн» YouTube каналида пайдо бўлган «Салом, биродарлар! Масиҳ тирилди» номли православ фильмида Усикдан ташқари Василий Ломаченко ҳам роль ўйнаган. Видео таърифида айтилишича, фильм «Украина чемпионлари ва россиялик спортчиларнинг Украина каноник православ черкови учун қийин пайтлардаги эътиқоди ва дўстлиги, жангчилар Худога, эътиқодга ва ватанга содиқ қолишлари ҳақида сўзлайди!»

Фильмда украиналик боксчилардан ташқари икки нафар россиялик спортчи – боксчи Александр Трубников ва қўл жанги устаси Алексей Назаров ҳам суратга тушган 

Фильмни суратга олишда Украина православ черкови митрополити Онуфри ва бошқа руҳонийлар ҳам иштирок этишди.

«Агар мен Москвадан, Челябинскдан, Лондондан ёки бошқа шаҳардан келган одам билан дўст бўлсам, мен учун булар биринчи навбатда одамлардир, мен одам билан мулоқот қиламан. Менга унинг қайси миллат ва қайси шаҳарда яшаши муҳим эмас. Мен танишган ҳар бир одамнинг қўлидан тутиб, бармоғини кесиб ташласанг, улар ҳам менга ўхшаб яраланади, меники каби қизил қон оқади. Хуллас, мен бирор миллат ёки у бирор ҳудудда бўлган одам билан эмас, балки рус, поляк, америкалик билан мулоқот қиламан... Агар бу одам менга меҳрибонлик билан муносабатда бўлса, мен ҳам унга шундай муносабатда бўламан», - деди Усик фильмда. 

Фильм намойиш этилгандан сўнг, иккита машхур украиналик боксчи дарҳол «Тозалаш» бўлимидаги «Тинчлик ўрнатувчи» веб-сайтининг Украинага қарши ҳаракатлар қилган ёки Украинага қарши баёнот берган одамларнинг маълумотлар базасига киритилди

Бунга жавобан Россия бокс федерацияси бош котиби Умар Кремльёв Усик ва Ломаченкога Россия паспортини олишда ёрдам беришга тайёрлигини айтди:

«Усик ва Ломаченко ҳурматга лойиқ инсонлар, ўз позицияларини ҳимоя қиладиган муносиб спортчилардир. Бу Украинанинг позицияси эмас, улар севилмайди. У ерда иккаласини ҳам севадилар. Нафақат Украинада, балки Россия ва Беларусияда ҳам бутун православ дунёси уларни ёқтиришади ва қўллаб-қувватлайди. Мен ҳам қўллаб-қувватлайман. Украинада доллар учун югуриб, буюртмани бажарувчи ўнлаб ҳаромлар бор. Бу ерда улар бахтсиз бўлиши мумкин. Аммо бундайлар Украинадаги 40 миллион одамдан кўпи билан бир неча минг кишини ташкил этади».

Усик яна бир бор Россия фуқаролигини олмаслигини ва Украина ҳудудини тарк этмаслигини эълон қилиши керак эди:

«Украина – менинг ватаним. Мен шу ерда туғилганман ва яшайман. Агар мен мамлакатни тарк этмоқчи бўлсам, буни аллақачон қилган бўлардим, лекин мен ҳеч қаерга кетишни хоҳламайман. Сиз эса мени бу ердан ҳайдаб чиқара олмайсиз. Чунки бу менинг ватаним. Одамларни ажратишнинг ҳожати йўқ. Телеканаллар! Баёнотларни контекстдан олиб ташламанг, халқни ажратманг. Украина халқини ажратманг. Биз украиналикмиз. Биз кичик руслар эмасмиз, биз сепаратистлар эмасмиз. Паспортимда украиналик эканлигим ёзилган».

Православ фильмида суратга тушиш Усикнинг кинодаги дебюти бўлмаган

Аввалроқ у «Жанг қоидаси» фильмида эпизодик роль ўйнаган, шунингдек, «Руслан ва Людмила» Украина тўлиқ метражли мултфилми дубляжида ўзини синаб кўрган. Александрнинг жиддий амбициялари бор эди - Голливудни забт этишга уриниш. Маълум бўлишича, Усик боксчилик фаолиятини тўхтатиб, театр университетига кирмоқчи бўлган.

«Бир пайтлар мен театрга кирмоқчи эдим. Аммо шундай бўлди ва Худо мени бошқа йўлдан бошлаб кетди: ўсмирлар ўртасидаги Украина чемпионатида ғолиб чиқдим ва бир йилдан кейин жисмоний тарбияга боришга мажбур бўлдим. Лекин менга бу нарсалар ёқади. Менга янги соҳаларда ўзимни синаб кўриш ёқади, ниманидир ўрганиш, ўқиш ёқади. Шунга ўхшаш ишлар. Фаолиятим тугагач, Голливудда, фильмларда роль ўйнайман. Менинг Америка кино оламидан бир нечта дўстларим бор, улар билан Лос-Анжелесда учрашдик, мулоқот қилдик ва шунга ўхшаш нарсаларни муҳокама қилдик. Ҳозирча ким билан роль ўйнашимни билмайман. Аввал кўпроқ ўрганишим керак. Роль ижро этаман ва муваффақиятга эришаман дейиш ўзига жуда ишониш бўлади. Лекин мен ўзимга ишонган йигитман ва ўрганишга тайёрман», — деди Александр.

Усик чемпионлик камарларини қандай қилиб қўлга киритганини яхши билган ҳолда, актёрлик фаолиятига жиддий яндашишига шубҳа йўқ.

Сарвиноз РАХМОНҚУЛОВА таржимаси.